Σχέδιο Τραμπ για Ουκρανία: Εδαφικές παραχωρήσεις, αμφίβολες εγγυήσεις και ο κλονισμός της Ευρώπης

Ένα ειρηνευτικό σχέδιο 28 σημείων που διαμορφώθηκε σε μυστικές συνομιλίες μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας έχει προκαλέσει διπλωματικό σεισμό στην Ευρώπη. Η πρόταση, που παρουσιάστηκε στον Ζελένσκι χωρίς προηγούμενη διαβούλευση με τους ευρωπαίους εταίρους, απαιτεί σημαντικές θυσίες από την Ουκρανία και υπόσχεται αμφιλεγόμενα οφέλη, ενώ ανοίγει το δρόμο για επανένταξη της Ρωσίας στην παγκόσμια οικονομία.

Τα βασικά σημεία της συμφωνίας

Εδαφικές και στρατιωτικές ρυθμίσεις

Το σχέδιο προβλέπει οδυνηρές εδαφικές παραχωρήσεις για την Ουκρανία. Η Κριμαία, το Ντονέτσκ και το Λουχάνσκ αναγνωρίζονται de facto ως ρωσικές περιοχές, ενώ στη Χερσώνα και τη Ζαπορίζια η γραμμή επαφής «παγώνει». Οι ουκρανικές δυνάμεις θα αποσυρθούν από τμήματα του Ντονέτσκ που ελέγχουν, δημιουργώντας αποστρατιωτικοποιημένες ζώνες.

Αμφισβητούμενες εγγυήσεις ασφαλείας

Οι ΗΠΑ προσφέρουν «εγγυήσεις ασφαλείας τύπου ΝΑΤΟ», βασισμένες στο Άρθρο 5, που υποχρεώνουν Ουάσιγκτον και ευρωπαίους συμμάχους να θεωρούν ρωσική επίθεση ως απειλή για ολόκληρη τη διατλαντική συμμαχία. Ωστόσο, οι εγγυήσεις συνοδεύονται από όρους: αν η Ουκρανία επιτεθεί στη Ρωσία ή εκτοξεύσει πυραύλους εναντίον Μόσχας ή Αγίας Πετρούπολης «χωρίς βάσιμο λόγο», οι εγγυήσεις ακυρώνονται. Μάλιστα, οι ΗΠΑ θα λάβουν «αποζημίωση» για την παροχή αυτών των εγγυήσεων.

Οικονομικές επιπτώσεις: Ποιος κερδίζει;

Το πακέτο ανοικοδόμησης

Το σχέδιο περιλαμβάνει εκτεταμένο οικονομικό πακέτο για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, με ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες:

• 100 δισ. δολάρια από παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για επενδύσεις υπό αμερικανική διαχείριση, με τις ΗΠΑ να λαμβάνουν το 50% των κερδών
• 100 δισ. δολάρια επιπλέον από την Ευρώπη
• Δημιουργία Ταμείου Ανάπτυξης για υποδομές, φυσικό αέριο και φυσικούς πόρους

Το πραγματικό κόστος ανοικοδόμησης εκτιμάται όμως στα 524 δισ. δολάρια από την Παγκόσμια Τράπεζα – σχεδόν τριπλάσιο από τα προβλεπόμενα κεφάλαια.

Η επανένταξη της Ρωσίας

Το σχέδιο προσφέρει στη Μόσχα σημαντικά οικονομικά οφέλη:

• Σταδιακή άρση των κυρώσεων
• Επανένταξη στην G8
• Μακροπρόθεσμη συμφωνία οικονομικής συνεργασίας με τις ΗΠΑ σε ενέργεια, πόρους, AI και εξόρυξη στην Αρκτική
• Αποπαγώνονται τα ευρωπαϊκά παγωμένα κεφάλαια

Αναλυτές επισημαίνουν ότι η Ρωσία «κερδίζει πολλά»: επικύρωση των εδαφικών κατακτήσεων, επανένταξη στη διεθνή κοινότητα και στρατηγική συμμαχία με τις ΗΠΑ.

Γεωπολιτικές επιπτώσεις: Το τέλος της ευρωπαϊκής αυτονομίας;

Ο αποκλεισμός της Ευρώπης

Το σχέδιο αποκαλύπτει τη βαθιά ευρωπαϊκή αδυναμία. Η Ευρώπη δεν συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις – κάτι που οφείλεται στην ανικανότητά της να εμφανίζεται ενιαία. Το γερμανικό Stern το χαρακτήρισε «ντροπή για την Ευρώπη», ενώ το Sky News το αποκάλεσε «έγγραφο παράδοσης».

Η επανάληψη του μοτίβου – συμφωνίες μεταξύ μεγάλων δυνάμεων χωρίς ουκρανική συμμετοχή – υπονομεύει την αρχή «τίποτα για την Ουκρανία χωρίς την Ουκρανία» που υποστήριξε η Φον ντερ Λάιεν.

Αναδιαμόρφωση της ισορροπίας ισχύος

Αν το σχέδιο υλοποιηθεί, οι γεωπολιτικές συνέπειες θα είναι τεκτονικές:

Για τη Ρωσία: Νομιμοποίηση των εδαφικών κατακτήσεων, επιστροφή στη διεθνή σκηνή, εξασφάλιση ότι η Ουκρανία παραμένει εκτός ΝΑΤΟ.

Για την Ευρώπη: Αποδυνάμωση της στρατηγικής αυτονομίας, επιβεβαίωση της εξάρτησης από τις ΗΠΑ, κίνδυνος μελλοντικών ρωσικών διεκδικήσεων σε γειτονικές χώρες.

Για το ΝΑΤΟ: Η συμφωνία θέτει καταστατική απαγόρευση ένταξης της Ουκρανίας, ενώ δεν προβλέπει στρατεύματα σε ουκρανικό έδαφος – ανατρέποντας ευρωπαϊκά σχέδια για μεταπολεμική ασφάλεια.

Οι ανησυχίες του Κιέβου

Ο Ζελένσκι δέχεται πίεση να απαντήσει έως τις 27 Νοεμβρίου. Σε διάγγελμά του προειδοποίησε για «πολύ πίεση να μας αποδυναμώσουν, να μας διαιρέσουν», χαρακτηρίζοντας τη στιγμή «μία από τις πιο δύσκολες στην ιστορία μας». Εσωτερικά, η κυβέρνηση αντιμετωπίζει σκάνδαλο διαφθοράς που αποπέμφθηκαν υπουργοί, ενώ στα μέτωπα οι ουκρανικές δυνάμεις αντιμετωπίζουν αυξανόμενη πίεση.

Η αντίδραση της Ευρώπης

Οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες κινητοποιούνται εκτάκτως. Γαλλία, Γερμανία, Βρετανία και Ιταλία συμμετέχουν σε τηλεδιασκέψεις με τον Ζελένσκι, ενώ στο περιθώριο της G20 στο Γιοχάνεσμπουργκ γίνονται έκτακτες συναντήσεις για συντονισμό απάντησης.

Οι τρεις βασικές ευρωπαϊκές αντιρρήσεις:

1. Εδαφικό: Η νομιμοποίηση ρωσικών κατακτήσεων είναι απαράδεκτη
2. Ασφάλεια: Οι προτεινόμενες εγγυήσεις είναι ανεπαρκείς
3. Διαδικασία: Η αποφυγή διαβούλευσης υπονομεύει τη διατλαντική εταιρική σχέση

Ο γερμανός Φρίντριχ Μερτς ετοιμάζει επίσκεψη στην Ουάσιγκτον για να παρουσιάσει εναλλακτική ευρωπαϊκή πρόταση.

Το δίλημμα του Κιέβου

Η Ουκρανία βρίσκεται μπροστά σε αδιέξοδο: από τη μια, η συνέχιση του πολέμου γίνεται όλο και πιο δύσκολη λόγω έλλειψης στρατιωτών και χρηματοδότησης – ο Τραμπ διέκοψε τη δωρεάν παροχή όπλων. Από την άλλη, η αποδοχή του σχεδίου θα σήμαινε παράδοση εδαφών που υπερβαίνουν τα σημερινά κατεχόμενα και συρρίκνωση της εθνικής κυριαρχίας.

Όπως χαρακτηριστικά σημειώνει το Politico, η Ουκρανία πρέπει να επιλέξει «ανάμεσα στην αξιοπρέπειά της και στη διατήρηση του σημαντικότερου στρατηγικού της συμμάχου».

Συμπέρασμα

Το σχέδιο Τραμπ αντικατοπτρίζει μια νέα πραγματικότητα όπου οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν τον πόλεμο ως «επιχειρηματικό deal» παρά ως ζήτημα αρχών. Η Ρωσία κερδίζει νομιμοποίηση, η Αμερική οικονομικά οφέλη και στρατηγικό έλεγχο, ενώ η Ευρώπη και η Ουκρανία πληρώνουν το τίμημα.

Η επόμενη εβδομάδα θα είναι κρίσιμη: αν ο Ζελένσκι υποκύψει στις πιέσεις, μπορεί να δούμε το τέλος του πολέμου – αλλά όχι την ειρήνη με αξιοπρέπεια που υποσχέθηκε. Αν αρνηθεί, κινδυνεύει να χάσει την αμερικανική υποστήριξη σε μια κρίσιμη στιγμή. Για την Ευρώπη, η αποτυχία να επηρεάσει την κατάσταση αποκαλύπτει την ανάγκη για στρατηγική αυτονομία – μια συζήτηση που ίσως έρχεται πολύ αργά.