Μαθησιακές δυσκολίες. Κανείς δε μπορεί να αμφισβητήσει την ύπαρξη τους, καθώς είναι αναγνωρισμένες και διαγνωσμένες από ειδήμονες εκπαιδευτικούς και ψυχολόγους. Παρ’ όλ’ αυτά, πώς είναι δυνατόν στη σύγχρονη κοινωνία του 2025, οι μαθησιακές δυσκολίες να τίθενται υπό αμφισβήτηση αλλά και να κατακρίνονται από μεγάλο μέρος του πληθυσμού;

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ

Είναι πολύ σημαντικό να καταστεί σαφής η διάκριση των μαθησιακών δυσκολιών, καθώς δεν είναι λίγος ο πληθυσμός που αγνοεί πλήρως τόσο την διάκριση όσο και τις μαθησιακές δυσκολίες μία προς μία. Αναλυτικότερα, οι μαθησιακές δυσκολίες διακρίνονται σε γενικές και ειδικές. Οι γενικές μαθησιακές δυσκολίες οφείλονται σε ενδογενείς παράγοντες, δηλαδή σε νοητικές (δυσ)λειτουργίες και αναπτυξιακά ζητήματα, αλλά και σε εξωγενείς παράγοντες, οι οποίοι σχετίζονται με το περιβάλλον και το κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο. Οι μαθητές με γενικές μαθησιακές δυσκολίες εμφανίζουν γενικευμένη δυσκολία σε όλα τα μαθήματα και σε πολλές γνωστικές δεξιότητες. Από την άλλη πλευρά, οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες αφορούν παιδιά με φυσιολογική ή και ανώτερη νοημοσύνη, τα οποία όμως παρουσιάζουν σημαντικές δυσκολίες σε συγκεκριμένους τομείς της μάθησης. Στις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες ανήκουν η δυσλεξία, η δυσορθογραφία, η δυσγραφία, η δυσαριθμησία και η ΔΕΠ-Υ. Το παρόν άρθρο πραγματεύεται τις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, οι οποίες εμφανίζονται πολύ συχνά κατά τα σχολικά χρόνια, και θεωρούνται ταμπού από μεγάλο μέρος του πληθυσμού.

Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες:

• Δυσλεξία

Οι μαθητές παρουσιάζουν δυσκολία στην ανάγνωση και την κατανόηση κειμένων. Συχνά εμφανίζεται με αντιστροφές γραμμάτων, παραλείψεις και αρκετά αργό ρυθμό ανάγνωσης.

• Δυσορθογραφία

Οι μαθητές παρουσιάζουν δυσκολία στην σωστή ορθογραφία των λέξεων, ακόμη κι αν γνωρίζουν τους κανόνες.

• Δυσγραφία

Οι μαθητές παρουσιάζουν δυσκολία στην παραγωγή γραπτού λόγου, ενώ το γραπτό μπορεί να είναι εντελώς δυσανάγνωστο.

• Δυσαριθμησία

Οι μαθητές παρουσιάζουν δυσκολία στη κατανόηση και

στη χρήση των αριθμών. Δυσκολεύονται στην εκτέλεση πράξεων, στη σύλληψη μαθηματικών εννοιών και στη μνήμη αριθμητικών δεδομένων.

• Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής –

Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ)

Οι μαθητές παρουσιάζουν δυσκολία συγκέντρωσης και αυτοσυγκράτησης, με έντονη παρορμητικότητα και υπερκινητικότητα.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΙΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ

Στα παλαιότερα χρόνια οι μαθησιακές δυσκολίες δεν ήταν αναγνωρισμένες ως ξεχωριστό φαινόμενο. Στην αρχαιότητα και στον Μεσαίωνα τα παιδιά που δυσκολεύονταν να μάθουν, συχνά χαρακτηρίζονταν «τεμπέλικα» ή «απείθαρχα». Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα πολλά παιδιά να παρατήσουν το σχολείο, ενώ στην πραγματικότητα είχαν πολλές δυνατότητες. Συνεπώς, λόγω της ελλιπούς παιδείας που είχε η κοινωνία, πολλά παιδιά έπαψαν να πιστεύουν στον εαυτό τους νομίζοντας ότι δεν είναι αρκετά έξυπνα και ικανά.

Κατά τον 18ο και 19ο αιώνα, με την επέκταση της εκπαίδευσης, έγινε εμφανές ότι κάποια παιδιά δεν μάθαιναν με τον ίδιο ρυθμό. Ωστόσο, η δυσκολία τους αποδιδόταν λανθασμένα σε χαμηλή νοημοσύνη αλλά και σε τεμπελιά, με αποτέλεσμα να στιγματίζονται και να αποκλείονται. Στις αρχές του 20ου αιώνα, με την συνεχή εξέλιξη της επιστήμης και ιδιαίτερα των γραμμάτων, οι πρώτες επιστημονικές μελέτες αναγνώρισαν δυσκολίες όπως η δυσλεξία. Παρ’όλ’αυτά, η κοινωνία εξακολουθούσε να πιστεύει ότι πρόκειται για ένδειξη αδυναμίας. Μόλις τις τελευταίες δεκαετίες έγινε κατανοητό ότι οι μαθησιακές δυσκολίες οφείλονται σε νευρολογικούς και γνωστικούς παράγοντες και δεν σχετίζονται με την τεμπελιά ή τη χαμηλή νοημοσύνη.

ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ

Άραγε, είναι οι μαθησιακές δυσκολίες ταμπού;

Ερώτημα συχνό, που βασανίζει χρόνια πολύ κόσμο και ιδιαίτερα τους γονείς που υποπτεύονται ότι το παιδί τους ίσως εμφανίζει κάποια ειδική μαθησιακή δυσκολία. ΟΧΙ είναι η απάντηση. Με τόση κατηγορηματικότητα που θα μπορούσε να παρομοιαστεί εύκολα με την άρνηση του Ιωάννη Μεταξά στους

Ιταλούς… Γιατί έτσι είναι.. Δε χωράει καμία αμφιβολία στο ότι

οι μαθησιακές δυσκολίες δεν αποτελούν ταμπού. Για ποιο λόγο να ντρέπεται κάποιος εάν παρουσιάζει μαθησιακές δυσκολίες; Για ποιο λόγο να προσπαθεί να τις αποκρύψει από τον κόσμο; Για ποιο λόγο να στιγματίζεται; Τα προαναφερθέντα είναι ερωτήματα που, δυστυχώς, συνεχίζουν να ταλανίζουν εμάς τους εκπαιδευτικούς.

Ποιοι είναι οι λόγοι που αρκετοί γονείς θεωρούν ότι οι μαθησιακές δυσκολίες είναι ταμπού;

Παρ’ όλο που οι μαθησιακές δυσκολίες έχουν αναγνωριστεί επίσημα από τους ειδήμονες εκπαιδευτικούς υπερτονίζοντας ότι δεν αποτελούν εμπόδιο για την επαγγελματική ζωή, μεγάλο μέρος της κοινωνίας εξακολουθεί να τις θεωρεί ταμπού. Συγκεκριμένα, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που οι γονείς αρνούνται κατηγορηματικά να αποδεχτούν ότι το παιδί τους ίσως εμφανίζει κάποια ειδική μαθησιακή δυσκολία.

Κυριαρχεί ακόμη η αντίληψη του παρελθόντος ότι όποιος δεν έχει καλές σχολικές επιδόσεις δεν “τα παίρνει” τα γράμματα, επειδή δεν προσπαθεί αρκετά και επειδή είναι τεμπέλης. Έχουν μείνει πίσω στις αντιλήψεις της πατριαρχικής κλειστής κοινωνίας, όπου όποιος δεν ανταποκρινόταν επιτυχώς στις προσδοκίες της, ήταν δακτυλοδεικτούμενος και αποτελούσε κοινωνικό στίγμα. Οι αντιλήψεις όμως αυτές επιφέρουν καταστρεπτικές συνέπειες όχι μόνο για την επαγγελματική πορεία των παιδιών -που εμφανίζουν μαθησιακές δυσκολίες- αλλά και για την μετέπειτα ζωή τους.

Ποιες συνέπειες επιφέρει η αντίληψη ότι οι μαθησιακές δυσκολίες είναι ταμπού;

Η αντίληψη και η πεποίθηση ότι οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες αποτελούν ταμπού μπορεί να φέρει ολέθριες συνέπειες στο μέλλον των μαθητών που εμφανίζουν τέτοιες δυσκολίες. Κατ’ αρχάς, είναι υψίστης σημασία το γεγονός ότι θα επηρεαστεί πολύ άσχημα η ψυχολογία των μαθητών. Θα πάψουν να πιστεύουν στον εαυτό τους και θα μειωθεί η αυτοπεποίθησή τους, καθώς θα εισπράττουν συνεχώς από την κοινωνία ότι δεν είναι αρκετοί και ικανοί.

Ακόμη, πολλοί μαθητές πιθανότατα να μπουν στη διαδικασία να νομίζουν εσφαλμένα, ότι πάσχουν από κάποιο είδος προβλήματος, το οποίο θα τους καθορίζει τη ζωή. Επιπροσθέτως, η αντίληψη ότι οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες αποτελούν ταμπού θα οδηγήσει στο γεγονός ότι πολλοί μαθητές θα χάσουν αρκετές επαγγελματικές ευκαιρίες, μη ακολουθώντας τα όνειρα τους, μόνο και μόνο για να μην στιγματιστούν από την κοινωνία.

Συνεπώς, κανείς δε μπορεί να αρνηθεί ότι μόνο αρνητικές συνέπειες μπορεί να επιφέρει η αντίληψη ότι οι μαθησιακές δυσκολίες αποτελούν ταμπού.

ΛΥΣΕΙΣ – ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ «ΣΠΑΣΟΥΜΕ» ΤΟ ΤΑΜΠΟΥ

Η αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών και ο τερματισμός της αντίληψής τους ως ταμπού δεν περιορίζεται μόνο στη διάγνωση, αλλά προϋποθέτει δράση σε πολλά επίπεδα. Για να πάψει η κοινωνία να θεωρεί τις μαθησιακές δυσκολίες «ταμπού», χρειάζονται συντονισμένες προσπάθειες:

1. Ο ρόλος του σχολείου

Το σχολείο αποτελεί τον μεγαλύτερο σύμμαχο των μαθητών με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες. Έχει ίσως τον πιο σημαντικό ρόλο στο να σπάσει το ταμπού γύρω από τις μαθησιακές δυσκολίες. Δεν είναι μόνο χώρος μάθησης, αλλά και χώρος αποδοχής. Ένας δάσκαλος που αναγνωρίζει τις ανάγκες του μαθητή και δεν τον αφήνει να νιώσει «διαφορετικό», μπορεί να αλλάξει ολόκληρη τη ζωή του. Με λίγη κατανόηση, με πιο ευέλικτες μεθόδους διδασκαλίας και με την κατάλληλη στήριξη, το σχολείο μπορεί να γίνει το ασφαλές καταφύγιο, όπου κάθε μαθητής θα νιώθει ότι αξίζει και ότι μπορεί να πετύχει, παρά τις δυσκολίες του. Παρ’ όλ’ αυτά, δεν αρκεί μόνο η καλή πρόθεση. Είναι αναγκαίες και οι στοχευμένες παιδαγωγικές παρεμβάσεις, στις οποίες οι μαθητές θα μπορούν να στηριχτούν για να ξεπεράσουν τις όποιες δυσκολίες τους.

Συγκεκριμένα, η παράλληλη στήριξη, δίνει τη δυνατότητα στο παιδί να έχει δίπλα του έναν ειδικό που το καθοδηγεί, χωρίς όμως να το απομονώνει από την τάξη.

Επίσης, η διαφοροποιημένη διδασκαλία, οι πιο απλές οδηγίες, τα οπτικοακουστικά μέσα και η συνεχής ενθάρρυνση μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Έτσι, το σχολείο παύει να είναι χώρος πίεσης και απογοήτευσης και γίνεται χώρος όπου κάθε παιδί έχει το δικαίωμα να μάθει με τον δικό του ρυθμό και τρόπο.

Επιπλέον, το σχολείο οφείλει να παρέχει συνεχή επιμόρφωση στους εκπαιδευτικούς προκειμένου να ενημερώνονται για τις νέες παιδαγωγικές πρακτικές και παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών. Όχι μόνο οι εκπαιδευτικοί αλλά και οι γονείς πρέπει λαμβάνουν τακτική ενημέρωση τόσο για την πρόοδο των παιδιών τους όσο και για τις μαθησιακές δυσκολίες.

Το σχολείο έχει την ευθύνη να εξηγήσει στους γονείς τι είναι οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, να λύσει απορίες και να σπάσει τα ταμπού! Η εκπαίδευση είναι το μέλλον! Γιατί μόνο η εκπαίδευση μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους στο φως…

1. Ο ρόλος της οικογένειας

Εξίσου σημαντικός με τον ρόλο του σχολείου είναι και ο ρόλος της οικογένειας. Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να ενημερώνονται και να αποδέχονται τις μαθησιακές δυσκολίες του παιδιού τους χωρίς ενοχές ή φόβο κοινωνικού στιγματισμού, καθώς επιθυμούν το καλύτερο δυνατό για το παιδί τους.

Επιπλέον, οι γονείς οφείλουν να είναι δίπλα στα παιδιά τους, να τα αγαπούν, να τα υποστηρίζουν και να τα ενθαρρύνουν να συνεχίσουν να προσπαθούν, έτσι ώστε να μην χάσουν την αυτοπεποίθησή τους. Ακόμη, είναι βασικό οι γονείς να επιδιώκουν συχνή και άμεση επικοινωνία και συνεργασία με το σχολείο και κατά συνέπεια με τους ειδικούς και τους γενικούς παιδαγωγούς, τους σχολικούς ψυχολόγους και τους λογοθεραπευτές.

Επομένως, είναι αξιοσημείωτο οι γονείς να κατανοήσουν ότι, όταν το σπίτι είναι χώρος στήριξης και όχι κριτικής, το παιδί βρίσκει το θάρρος να προσπαθήσει και να προχωρήσει μπροστά.

1. Ο ρόλος της κοινωνίας

Η κοινωνία παίζει, επίσης, καθοριστικό ρόλο. Όσο κι αν το σχολείο και η οικογένεια στηρίζουν ένα παιδί, αν το περιβάλλον έξω από αυτά παραμένει γεμάτο προκαταλήψεις και στερεοτυπικές αντιλήψεις, το παιδί θα συνεχίσει να νιώθει «διαφορετικό» και κοινωνικά στιγματισμένο. Είναι σημαντικό να γίνουν ενημερωτικές καμπάνιες, τονίζοντας ότι οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες δεν αποτελούν στοιχείο της προσωπικότητας ενός ατόμου και πρωτίστως δεν αποτελούν τροχοπέδη στη ζωή του.

Η κοινωνία οφείλει να εναρμονιστεί με τα δεδομένα της σύγχρονης κοινωνίας. Οφείλει να μη περιθωριοποιεί τα άτομα με μαθησιακές δυσκολίες, αλλά αντιθέτως να τα ενσωματώνει ομαλά και ενεργά στην επαγγελματική ζωή, καθώς η διαφορετικότητα δεν είναι μειονέκτημα. Μια κοινωνία που αγκαλιάζει και δεν κρίνει, δίνει σε όλα τα παιδιά χώρο να αναπτυχθούν, να ονειρευτούν και να χτίσουν το μέλλον τους χωρίς φόβο.

ΚΛΕΙΝΟΝΤΑΣ ΜΕ ΕΛΠΙΔΑ

Οι μαθησιακές δυσκολίες δεν είναι ντροπή, δεν είναι εμπόδιο, δεν είναι ταμπέλα. Συνιστούν απλώς έναν διαφορετικό τρόπο μάθησης. Η κοινωνία, το σχολείο και η οικογένεια έχουν καθήκον να στηρίξουν κάθε παιδί, ώστε να βρει τον δικό του δρόμο προς τη γνώση και την επιτυχία. Γιατί στο τέλος της ημέρας, αυτό που μετράει δεν είναι οι δυσκολίες που κουβαλάμε, αλλά η δύναμη με την οποία τις ξεπερνάμε.

Κανείς άλλωστε, δε μπορεί να παραβλέψει το γεγονός ότι εξέχουσες προσωπικότητες που παρουσίαζαν μαθησιακές δυσκολίες κατάφεραν να διαπρέψουν και να διακριθούν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, ο οποίος παρά τις δυσκολίες του στο σχολείο λόγω της δυσλεξίας του, έγινε ένας από τους πιο επιφανείς επιστήμονες της ιστορίας, αποδεικνύοντας ότι η δυσλεξία δεν τον εμπόδισε να πετύχει. Ομοίως, ο Τόμας Έντισον, που αντιμετώπιζε μαθησιακές δυσκολίες, κατάφερε να αλλάξει τον κόσμο με τις εφευρέσεις του, δείχνοντας ότι η επιμονή και η δημιουργικότητα μπορούν να υπερβούν κάθε δυσκολία. Επομένως, αναγνωρίζοντας ότι οι μαθησιακές δυσκολίες δεν εμποδίζουν την επιτυχία, σπάμε τα ταμπού και δίνουμε σε κάθε παιδί την ευκαιρία να λάμψει.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ράπτη, Ε. (2018, 29 Νοεμβρίου). Μαθησιακές δυσκολίες. Εκπαίδευση & Πολιτισμός.

Μπαστάκη, Δ. Α. (2019). Μαθησιακές δυσκολίες: Τι είναι και πώς αντιμετωπίζονται. Μητέρα.